25 Mayıs Dünya Etik Günü Afişi |
Eğitim, Toplum, Siyaset, Edebiyat ve Felsefe Üzerine Haber, Yorum ve Eleştiri Yazıları
22 Mayıs 2012
21 Mayıs 2012
"Felsefenin Kraliçesi" Haymana'ya Geliyor!!!
“Felsefenin
Kraliçesi” Haymana’ya Geliyor
Atalay
GİRGİN*
Etik alanında yaptığı
çalışmalarla, uluslararası alanda da tanınan Türkiye Felsefe Kurumu Başkanı
İoanna Kuçuradi “25 Mayıs Dünya Etik Günü”nde Haymana’da bir konferans verecek.
Haymana
Kaymakamlığı’nın ev sahipliğinde, Nuri Bektaş Anadolu Lisesi’nin düzenlediği
“Dünya Etik Günü” etkinliğine katılacak olan Kuçuradi, başta etik ve ahlak
arasındaki ayrım olmak üzere, etik ilişki, insanın değeri ve değerlerine
ilişkin düşüncelerini konferans katılımcı ve dinleyicileriyle paylaşacak.
Nuri Bektaş Anadolu
Lisesi tarafından düzenlenen ve halka da açık olan, “Dünya Etik Günü”
etkinliğinde, Haymana Kaymakamı başta olmak üzere, ilçenin mülki ve yerel
yetkililerinin yanı sıra, ilçedeki okulların idari personeli, öğretmenler,
öğrenciler yer alacak.
Etkinliğin
düzenleyicisi olan Nuri Bektaş Anadolu Lisesi Müdürü Soner Çeki, “Dünya Etik
Günü” etkinliği ve Kuçuradi’nin bu etkinliğe katılımıyla ilgili olarak yaptığı
değerlendirmede “Sayın İoanna Kuçuradi, felsefe ve özellikle de etik alanındaki
çalışmalarıyla uluslararası düzeyde haklı bir üne sahiptir. Uluslararası
Felsefe Kurumları Federasyonu Başkanlığını da yapmış olan, halen Türkiye
Felsefe Kurumu Başkanlığı’nı yürüten, birçok değerli esere imza atan Sayın
Kuçuradi’nin önemini ve değerini bizler biliyoruz. Yalnızca bizler değil.
Dünyanın felsefe ve etikle ilgili yetkilileri, entelektüel ve akademik
çevreleri de biliyor.” dedikten sonra sözlerini şöyle sürdürdü: Bundan
dolayıdır ki, başta Goethe Madalyası olmak üzere birçok
uluslararası ödülü olan Sayın İoanna Kuçuradi sayesinde 2003 yılında düzenlenen
21. Dünya Felsefe Kongresi Türkiye’de gerçekleştirilmiştir. UNESCO, 21. Dünya
Felsefe Kongresi’nin başarılı bir şekilde yapılmasına büyük katkısından ve bu
alanda yaptığı bilimsel çalışmalardan dolayı, Sayın İoanna Kuçuradi’nin, 2003
Felsefe Ödülü’ne layık görüldüğünü bildirmiştir.
25 Mayıs 2012’de
gerçekleştirilecek “Dünya Etik Günü” etkinliğine İoanna Kuçuradi’nin
katılmasının Haymana ve Haymanalılar için tarihi öneme sahip günlerden biri
olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirten Çeki, “Türkiye’de yaşayan ve
“Felsefenin Kraliçesi” olarak da nitelenen Sayın Kuçuradi’ye, davetimizi kabul
ederek, etkinliğimize katılıp bizleri onurlandırdıkları için ne kadar teşekkür
etsek azdır. Başta öğrencilerimiz olmak üzere, Haymanalılar Sayın Kuçuradi’nin
düşüncelerinden azami ölçüde yararlanma fırsatını kaçırmamalıdır. Bundan
dolayı, etkinliğe Haymana halkını da davet ediyoruz.” dedi.
“Vizyonumuzun Bir Parçası”
Nuri Bektaş Anadolu
Lisesi Müdürü Soner Çeki, “Biz bu tür etkinlikleri yalnızca Dünya Etik Günü
nedeniyle yapmıyoruz. Aksine eğitim öğretim dönemi boyunca gerçekleştiriyor,
öğrencilerimizi, kültür, sanat, felsefe ve bilim dünyamızın önemli isimleriyle karşılaştırıyoruz.”
derken, bunun nedenini şöyle açıkladı: Bu bizim vizyonumuzun bir parçasıdır.
Haymana küçük bir ilçe, okulumuz yeni bir okul olmasına rağmen, bizler
öğrencilerimizi çok yönlü, çok boyutlu düşünen, soran, sorgulayan bireyler
olarak yetiştirmeyi hedefliyoruz. Onların düşünsel ufuk genişliğine haiz
bireyler olarak lise dönemi sonrası hayata hazırlanmaları bizler için
önemlidir. Bu amaç doğrultusunda gerçekleştirdiğimiz etkinliklere, davetimizi
kırmayarak katılan, başta Sayın İoanna Kuçuradi, şair Sayın Ahmet Telli,
Çankaya Üniversitesi İngiliz Dili Edebiyatı Bölüm Başkanı Sayın Prof. Dr. Aysu
Erden, öykücü yazarlarımızdan Sayın Tekgül Arı, Esra Odman ve adlarını şu an
için anımsayıp belirtemediğim herkese bir kez daha teşekkür ederim. Herkes ve
her veli bilsin ki, vizyonumuz doğrultusunda attığımız ve atacağımız adımlarla,
okulumuz öğrencisi olmak, her geçen yıl, her öğrenci için bir ayrıcalık
olacaktır.
Not: Sayın İoanna Kuçuradi’nin
“insanın değeri ve değerleri” bağlamında ve “etik ilişki” temelinde kaleme
alınmış olan “İlişkide Senin Değerin Ne?” başlıklı yazımı ilgilenenler hem
milliyet blog’taki http://blog.milliyet.com.tr/iliskide-senin-degerini-belirleyen-ne-/Blog/?BlogNo=363645
belirtilen adresten de okuyabilir.
20 Mayıs 2012
İlişkide Senin Değerini Belirleyen Ne?
İlişkide
Senin Değerini Belirleyen Nedir?
Atalay
GİRGİN*
Cinsellikten aşka,
siyasetten dinsel ve ekonomik ilişkiye dek, toplumsal yaşamın tüm alanlarında
yaşadığın ilişkide özelde senin genelde insanın değerini belirleyen nedir?
Kadınlığın mı? Cinselliğin, dişiliğin mi? Yoksa erkekliğin mi? Yoksa verilmiş
ya da kazanılmış toplumsal statün mü? Örneğin; Milliyet blog yazarı ya da yazar
olmak, statü anlamında senin değerini, diğer insanlar karşısında daha mı
değerli kılar?
Herhangi bir ilişkide statüleriyle
kendisine ya da karşısındaki kadın veya erkeğe değer biçenin değeri nedir? Statüler
temelinde doğru bir etik ilişki kurulabilir mi? Statülerin ahlakı ve etik bir
değeri var mıdır? Peki; etik ilişki nedir?
Etik
ilişki, statü ve ilinek insan ilişkisinde birinciden
başlayalım: İoanna Kuçuradi, “Etik” adlı kitabında, “Etik ilişki”yi şöyle
tanımlar: Etik ilişki, (..) belirli bütünlükte bir kişinin belirli bütünlükte
başka bir kişiyle ya da en geniş anlamda insanlarla –yüzyüze geldiği veya
gelmediği insanlarla-, değer sorunlarının söz konusu olduğu ilişkisidir: eylemde
bulunarak yaşadığı her ilişki1.
Bu bağlamda, önce
sorularla başlayalım: Kuçuradi’nin bu tanımını, belirlemesini de dikkate
alarak, insana, insanın ahlaki eylemlerine bakmaya, sorgulayıp anlamaya
çalıştığımızda ne görüyoruz? Ahlaki eylemlerimizin, kurduğumuz ilişkilerin
temelindeki etik ilişkiyi, değer sorunlarını kavrıyor muyuz? Kavramayı,
anlamayı bırakalım bir yana, ahlaki eylemlerimizin, ilişkilerimizin temelindeki
etik boyutu, bunların taşıdığı değer sorunlarını birazcık düşünüyor muyuz? Hadi
bunu da bir yana bırakalım, hangi eylemlerimizin ahlaki olup olmadığı üzerine
kafa yoruyor muyuz? Yaptığımız ahlaki eylemin değerinin ne olduğunu sorguluyor
muyuz?
Etik filozofu olan
Kuçuradi, insanın değeri ve değerlerinden söz ediyor. Bunlardan söz ederken iki
şeyi birbirinden özenle ayırıyor: İnsanın değeri ve insanın değerleri. Çünkü
bunlar aynı kavramlardan oluşmuş ve aynı şeyleri çağrıştırıyormuş gibi görünse
de birbirinden farklıdır.
Karşımızdaki bir insanı
değeri ve değerleriyle birlikte değerlendirmek gerek. Çünkü karşımızdaki kim
olursa olsun, onun, öncelikle bir insan olarak değeri vardır. Ve aynı zamanda o
insanın değerleri…
Değeri ve değerleriyle
birlikte değerlendiremediğimiz her insanı eksiltiriz. Eksilttiğimiz her insanla,
aslında, farkında bile olmadan kendimiz de eksiliriz. Çünkü değeri ve değerleri
temelinde bütünsel olarak doğru değerlendirip kavrayamadığımız, anlayamadığımız
her insan yanılgılarımızın, yanlışlarımızın da nedenidir.
Gündelik yaşamın akıp
giden olayları arasında, insanı değeri ve değerleri temelinde bütünsel olarak
değerlendirmenin önündeki en önemli engellerden, bizi yanılgılara, yanlışlara
götüren nedenlerden birincisi, karşılaştığımız kişilere statüleri üzerinden
değer biçme yaklaşımı ve anlayışıdır. Oysa karşımızdaki insanı ya da kendimizi
o an için sahip olunan statüyle değerlendirmek, statüye göre değer biçmek ya da
değer atfetmek yapılan en büyük yanlışlardan biridir. Yalnızca yanlış da değil,
aynı zamanda bu değerlendirme yaklaşımı ilinek insan oluşun göstergesidir. İlinek
insan halinin dışavurumudur.
İlinek insan ne
kendisinin ne de karşısındakinin değerini kendisinden başlatır. Aksine; ilinek
insan, hem kendisinin hem de karşısındaki ilişkide bulunduğu insanın değerini
ve değerlerini, kendi dışlarındaki bir varlık, otorite, nesne ya da kişiyle
ilişkisinin uzaklığı ya da yakınlığına göre belirler. Davranışının kaynağı,
niteliği, biçimi ve değeri de buna göre şekillenir.
İlinek insan için statü
de kendisinin ya da karşısındakinin değerini belirleme ve ona yönelik
davranışını oluşturma ve sergilemede en önemli ölçütlerden biridir. İlinek
insanın burada unuttuğu, belki de hiçbir zaman düşünmediği sorun ise, bu kabul
çerçevesinde kurduğu ve yaşadığı ilişkilerin, gerçekleştirdiği ahlaki eylemin
kendisince ya da karşısındakince değeri ne olursa olsun, olumlu anlamda değer
üreten değil, aksine değer tüketen bir ilişki olmasıdır.
Statüler ahlaki eylemde
bulunmaz. Statüler etik ilişki kurmaz. Statülerin ahlakı yoktur. Bir başka
deyişle statüler ahlaksızdır. İşte ilinek insanın temel yanılgılarından biri de
budur. O statüyle değer kazandığını düşünür. Statüsüne saygı bekler. Oysa
insana değer kazandıracak olan, kendisinde olmayanı ona katacak ya da
sağlayacak olan statü değildir. Aksine, statüye ya da herhangi bir sıfata değer
katacak, onu daha değerli ya da değersiz kılacak insandır. Dolayısıyla, saygı
insana gösterilir. Etik ilişki insanla insanın ilişkisinde gerçekleşir.
Statüler arasında ahlaki bir eylem, statüler arasında etik bir ilişki
kurulamaz. Çünkü hiçbir statü ahlaki eylemde bulunamaz. Hiçbir statü etik bir
ilişki kuramaz. Bunları gerçekleştirebilecek olan yegâne varlık insandır.
Ne var ki ilinek insan,
kendisini ve ilişki kurduğu insanı değeri ve değerleriyle kavrama anlayış ve
yaklaşımında olmadığı için, statüye sığınır ya da karşısındakine statüsüne göre
davranmayı mübah görür. Karşısındaki insanın algıladığı ya da değer atfettiği,
değer biçtiği statüsüne göre onun karşısında eğilir ya da böbürlenir. Onun
karşısında “bütün küçük dağları siz yarattınız efendim” dercesine vecd içinde
secde eden bir duruşa geçer. Ya da “bütün küçük dağları ben yarattım”
dercesine, kendisine karşı vecd içinde bir duruş bekler. Çünkü
ilinek insana göre, değerliliğin ya da değersizliğin, önemliliğin ya da
önemsizliğin ölçütünü belirleyen ne bir kişi olarak kendisinin bütünlüğüdür ne
de bir birey olarak karşısındakinin bütünlüğü. Bunları belirleyen, kendi kabulleri
temelinde, hem kendisinin hem de ilişki kurulan kişinin dışındaki, varlık,
nesne, otorite, sıfat, statü, vb.dir. Kendisinin ya da diğerinin o varlıklarla
ilişki düzeyidir.
Tüm bunları dikkate
aldığımızda, ilinek insan için kurduğu ilişkinin, gerçekleştirdiği ahlaki
eylemin, söylediği sözün, dayandığı etik temelin ve ortaya çıkardığı değer
sorunlarının önemi yoktur. Statüsüne, konumuna bağlı olarak, gün gelir, yerli
ya da yersiz, doğru ya da yanlış olduğunu düşünmeksizin karşısındakine
“ahlaksız” der, onu “ahlaksızlık”la itham eder. Bir başka ilinek insan durur
mu? O da ona söyler aynı sözleri. Birkaç gün sonra bir de bakmışsınız ki,
birbirine göre “ahlaksız” olan iki zevat el ele kolkola girmiş, yanak yanağa
öpüşüyor. Oysa ikisinin de düşünmediği, belki de düşünüp kavrama gereği bile
duymadığı hakikat ise şudur: Ahlaksız insanın olmadığı, ahlaksız insan
olamayacağı hakikati.
Yukarıdaki satırlardan
da anlaşılabileceği gibi, ilinek insan, yalnızca kurduğu ilişkilerin,
gerçekleştirdiği ahlaki eylemlerin temelindeki etik boyutu düşünmeyen, dikkate
almayan bir insan değildir. Aynı zamanda etik tutarlılıktan da yoksun bir
insandır. Bundan dolayı, ilinek insan, ilişki ve eylemlerinde değer üreten
değil, değer tüketen bir kişidir.
İşte Kuçuradi, etik ve
değer üzerine çalışmalarıyla, insanı değeri ve değeriyle birlikte
değerlendirmek gerektiği bilincini, okuruna ve öğrencilerine aktarıp
kazandırırken, yaşadığımız ve akıp giden toplumsal ilişkiler içerisinde de,
bizleri insan, ilinek insan, değer ve değer sorunlarına ilişkin düşünmeye,
sormaya, sorgulamaya yönelten, günümüzün yaşayan önemli düşünür ve
filozoflarından biridir. Ve onun, yukarıda söylenenler bağlamında altını
çizerek vurguladığı önemli hususlardan biri de şudur: Değerleri yeniden yeniden
değerlendirebilmek gerek.
Değerleri yeniden değerlendirmeyi bir bilinç
haline dönüştürmek ise kendisinin ve kendisi dışındaki insanların değerini,
yalnızca ve yalnızca kendilerinden başlatabilme bilincini kazanmış gerçek
bireylerin yapabileceği bir iştir. İlinek insanların değil. Çünkü onlar,
hukuken ne denli kişi bütünlüğüne sahip olarak görülseler ve değerlendirilseler
de, hakikatte, kabulleri dolayısıyla, yanılsamalı bilinç hallerini gerçeklik ve
hakikat sanma kötürümüdürler. Tıpkı; her bireyin insan olmasına rağmen, her
insanın birey olmadığı, olamadığı hakikati gibi…
14 Mayıs 2012
MEMUR MEMURLUĞUNU, MEMUR HADDİNİ BİLMELİ, HELE ÖĞRETMENSE...
Memur Memurluğunu, Memur
Haddini Bilmeli, Hele Öğretmense...
Atalay
GİRGİN*
Ülkenin birinde hükümetin
pek saygıdeğer, zat-ı muhterem bakanları, kuşluk vakti, ağızlarını açıp konuştular. Memura
verebilecekleri zammın ne olduğunu açıkladılar ya… Sen misin açıklayan!!!
İnternetin her köşesinden, feryat figan sözler
dökülmeye başladı hemen. Sanki ilk kez başlarına geliyormuş, sanki ilk kez
böylesi bir durumla karşılaşıyorlarmış gibi… Kim bilir belki de ilk kezdir.
Malum ben Türkiye’de yaşadığım için böyle şeylerle hiç ama hiç karşılaşmadım.
Eğer Türkiye’de yaşıyorsanız, sizler de karşılaşmamışsınızdır. Böylesi şeylerin
Türkiye’de olması ne mümkün efendim!!!
Neyse… Konumuza
dönelim:
Memur olan da memur
yakını ya da memur emeklisi olan da döktürmeye başladı: Hükümet al zammını kaşına
çal! Kaşına olmazsa başına çal! O da olmazsa …. çal!!! Bunu da beğenmedin mi?
Nerene istersen orana çal!!!
Hükümetin ve kendisine
dokunulması bile ibadet sayılan Hz. Başbakanın ve daha Hz.liği hak edememiş
olan bilcümle bakanının, bu zammı nerelerine çalacağını bilemesek de, bu tepkinin umurlarında bile olmadığı kesin. Kim
bilir ki belki de içlerinden “ateş olsalar cürümleri kadar yer bile yakamazlar.
Bir de durmuşlar, boylarından büyük laflar ediyorlar” bile diyor olabilirler. “Olabilirler”
diyorum, o ülkenin zat-ı muhterem başbakanının ve bakanlarının ne düşündüğünü nasıl bilebiliriz ki, değil mi? Benim ki bir tahmin işte…
Hükümet
Şeyiyle Yetkili Sendikacılar
Hükümet ve kimi
bakanlarıyla “can ciğer kuzu sarması” olmalarına ve onların “hık” deyicisine
dönüşmelerine güvenerek “Yüzde bilmem kaç + kaç istiyoruz” türünden açıklamalar yapanlar ise bir başka âlem…
Memleketlerinde dağlar bir şeyler doğuruyor olsa gerek ki hükümetin çok yetkili
bakanının açıklamasını duyar duymaz, şaşkınlıkla, “Aaaa… Dağ, hiç ama hiç
bişeycik, farecik bile doğurmadı” sözleri dökülüverdi.
Malum, dünyanın hiçbir
yerinde halüsinasyonlar görmeyi herhangi
bir kimseye yasaklamak mümkün değil. Keza birilerinin yanılsamalarını gerçeklik
sanıp vecd içinde secde etmelerini de… Ne var ki, hükümet şeyiyle örgütlenip
iki günde yetkili oluvermekle kendisini bir şey sananların unuttuğu bir hakikat
var: Hiçbir dağ eğilmez.
13 Mayıs 2012
Etik Bağlamında Felsefe
Etik
Bağlamında Felsefe
(TARAF Gazetesi'nin kitap eki TarafKİTAP'ın Nisan sayısında Başbakanın Günlüğü'ne ilişkin yayınlanan yazı...)
Özgül
Bike YÜCALAN
Her
olasılığı hesaplayabilirsiniz ama belirleyemezsiniz.
Max Palanck’ın Kuantum Teorisi ve Werner Heisenberg’in Belirsizlik Kuramı’na da
dayanan bu felsefi anlayış ve yaklaşımı, “Başbakanın Günlüğü” adlı romanında
Atalay Girgin bir kez daha anımsatıyor okura.
Yazar bu anımsatmayı
söz konusu teorileri anlatarak ya da o bilim insanlarının adlarını belirterek
yapmıyor. Aksine “Kemeutopyalılar roman dizisi” adını verdiği serinin ilk iki
çalışmasında olduğu gibi, kurgulanan olaylar ve etik ilişkiler üzerinden
sergiliyor.
Kahramanları fareler
olan bir gezegenin kurgulandığı romanda, fabl türü anlatının ironik ve politik
dili, akıcı bir üslup içinde olaylara, olaylar karşısındaki kişi ve kişiler
arası ilişkilere eşlik ediyor. Bu boyutuyla siyasal bir roman niteliği de
taşıyan “Başbakanın Günlüğü”nde, her şeyi belirlemeye ve kontrol etmeye çalışan
bir iktidarın kırılganlığı da anlatılıyor. Keza iktidarın büyüsüne kapılıp
sormadan sorgulamadan itaat ilişkisi içerisinde yapıp eyleyenler de…
Romanda, son seçimleri,
tüm rakiplerinin toplamından daha fazla oy alarak, ezici bir çoğunlukla kazanan
bir başbakanın, kendini tek muktedir ve en güçlü gördüğü bir dönemde, kaybolan
ve Kızıllar’ın eline geçen günlüğüyle birlikte gelişen olaylar sürükleyici bir
dizi film gibi, neredeyse sinemografik bir tarzda kare kare kesintisizce
sergileniyor. Romanın kahramanlarından birisi olan Başbakan, her şeyi kontrol
edip hesaplamaya, tedbirlerini ona göre almaya çalışırken, en güvenli mekânında
paçayı ele veriyor.
Bunlardan habersiz olan
ve Başbakan’a yakınlığını ilişki kurduğu kişi ve kurumlar karşısında ayrıcalığa
dönüştürmeye çalışan birileri ise bu geçici statülerini kendilerinden daha
değerli görmeye ve başkalarına da algılatmaya yöneliyor. Yazar, gündelik yaşam
içerisinde de sık sık karşılaşılan ve kişinin değeri ve değerlerinden çok onun
statüsü ekseninde gelişen hatta belirlenen ilişki ve davranışları, etik açıdan sergilemekle
kalmıyor, aksine belirginleşen şu sorular çerçevesinde bunları tartışmaya
açıyor: Kişinin değerini ve değerlerini belirleyen statü müdür? Bir kişiye
statüsüne göre mi davranmak gerekir? Yoksa değerine göre mi? Statüye değer
katan değerinin ve değerlerinin bilincinde olan kişi midir? Yoksa kişiyi
değerli kılan statüsü mü?
Çok yönlü, çok boyutlu,
çok anlamlı çok katmanlı bir yapıya sahip olan her roman gibi, Başbakanın
Günlüğü’nde de siyasal, psikolojik boyutun yanı sıra özellikle etik ilişkiler
bazında felsefe öne çıkıyor. Yazar, romanda ironik anlatıyla yer yer okuru
gülümsetirken, kurguladığı olaylar karşısında kişilerin tutum ve davranışları,
kurdukları etik ilişkiler aracılığıyla da düşündürmeye, sormaya sorgulamaya
yöneltiyor. Eğer amacı buysa Atalay Girgin’in, Başbakanın Günlüğü’nde bunu
başarıyla gerçekleştirdiğinin altını çizmek gerekiyor. Ve “Ya yarın olmasaydı?”
derken, her şeyin hesaplanıp belirlenmeye, kontrol edilmeye çalışıldığı bir
evrende, düşündüren bir başka kapıyı aralıyor. Elbette bakmaya, düşünmeye cüret
edenlere…
24 Nisan 2012
Şair Ahmet Telli Haymana'da...
Şair
Ahmet Telli Haymana’da
“Nida” adlı şiir kitabıyla “Altın Portakal
Şiir Ödülü”ne layık görülen şair Ahmet Telli, 25 Nisan Çarşamba günü (yarın), Haymana Nuri Bektaş Anadolu Lisesi
öğrencileriyle buluşuyor.
Vizyonu doğrultusunda,
öğrencilerini çok yönlü, çok boyutlu düşünme alışkanlığı kazandırarak hayata
hazırlamayı önemseyen Nuri Bektaş Anadolu Lisesi, bunun sanat ve edebiyattan
yoksun olarak gerçekleşmeyeceğinin bilinciyle öğrencilerine yeni pencereler açmayı
sürdürüyor. Şair Ahmet Telli’yle öğrencilerini buluşturma etkinliği de bu
sürecin önemli bir halkası. Çünkü bu, söz konusu etkinliklerin ne ilki ne de
sonuncusu.
Nuri Bektaş Anadolu
Lisesi, 2011-2012 eğitim öğretim yılında, Gazi Üniversitesi Öğretim Üyelerinden
Dr. Mehmet Ali Dombaycı ve öğretmen yazar-şair A. Galip’in konuşmacı olarak
katıldığı “Dünya Felsefe Günü” etkinliğiyle başlattığı süreci, “14 Şubat Dünya
Öykü Günü”yle bir adım daha öteye taşımıştı. Okul içi kapalı devre
etkinliklerle yetinmeyen Nuri Bektaş Anadolu Lisesi, “Dünyanın Öyküsü
Dergisi”yle işbirliği içinde gerçekleştirdiği “Dünya Öykü Günü”nde
öğrencilerini Çankaya Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Aysu
Erden, öykücü yazarlar Tekgül Arı, Esra Odman ve Müyesser Güner’le
buluşturmuştu.
25 Nisan Çarşamba günü
gerçekleştirilecek olan etkinlikte, öğrenciler Ahmet Telli şiirlerinden örnekler
sunacak. Şair Telli de öğrencilere şiir ve edebiyat üzerine bir konuşma
yapacak. Ardı sıra da öğrencilerin, başta şiir olmak üzere edebiyata ilişkin
sorularını yanıtlayacak.
05 Nisan 2012
EĞİTİM REFORMU: NEDEN ve KİMİN İÇİN?
Eğitim Reformu: Neden ve
Kimin İçin?
Fikret Başkaya
Eğitim sistemi her zaman egemen sınıfların ihtiyacına
cevap verir. Tarihsel süreç içinde eğitimin işlevleri değişebilir ama
değişmeyen şey eğitim sisteminin mutlaka mülk sahibi egemenlerin ihtiyaçlarına cevap
vermesidir. Kapitalizm öncesinin sosyal formasyonlarında eğitimin amacı, egemen
ideolojiyi üretmek ve yaymak ve devlet aygıtının yönetici-bürokratik
kadrolarını yetiştirmekti. Kapitalizmin egemen üretim tarzı haline geldiği
dönemde, yukarıdaki iki işleve bir de sermaye sınıfının ihtiyacı olan
“yetişkin” işgücünü yetiştirme işlevi eklendi. Son dönemde, neoliberal
kürelileşmeyle birlikte eğitimin hızlı bir tempoyla paralılaşması, metalaşması,
şeyleşmesi, bir kamu hizmet alanı olmaktan çıkıp özelleştirilmesiyle, artık
eğitim bir kâr alanı ve aracı haline de dönüşmüş bulunuyor. Başka türlü
söylersek, eğitim artık her hangi bir mal gibi alınıp-satılan bir metaya
dönüşmekte. Değerlenme sıkıntısı çeken sermaye için bir kâr alanı haline
gelmekte.
Eğitimin eğitilenler bakımından işleviyse, belirli
düzeyin üstünde eğitim görmüş olan diplomalılara “sınıf değiştirme” yolunu
açmasıdır. Böylece eğitim, emekçi sınıfların çocuklarının, mütevazı kesimden
gelen çocukların egemen sınıf katına, şimdilerde burjuva sınıfına katılmasını
sağlıyor. Tabii onları içinden çıktıkları sınıfa yabancılaştırmak kaydıyla...
Başka türlü söylersek, onları ezen tarafın unsurlarına dönüştürüyor. [ Elbette
eğitilmiş olanlar arasından az da olsa içinden çıktıkları sınıfa ihanet
etmeyenler de çıkabiliyor. İyi ki de çıkıyor, aksi halde durum daha da vahim
olurdu...]
Eğitim sisteminin her zaman ve mutlaka hâkim
sınıfların ihtiyacına göre şekillendiğinden habersiz olanlar, ekseri sorunu
yanlış bir zemin üzerinde “tartışma” eğilimindedirler. Sanki bir şeyler
yapılırsa eğitimin daha iyi olacağı yanılsaması söz konusudur. Başka türlü
söylersek, daha iyisi yapılabilirken ve yapılamadığı için sistemin kötü olduğu,
kötü işlediği, ihtiyaca cevap vermediği düşüncesi geçerlidir... Oysa egemenler
ihtiyaçlarına cevap vermeyen sistemi anında değiştirirler. Bu tür yanlış
anlayışlar eğitimin toplumun tamamı için tasarlandığı, oluşturulduğu
düşüncesinden kaynaklanıyor.
AKP hükümeti tarafından dayatılan son eğitim reformu –
4+4+4- modeliyle ilgili tartışmanın tarafları, yapılmak isteneni kavramaktan
uzak oldukları için, asıl kaygının ve amacın pedagojik, entelektüel ve
“bilimsel” olduğunu, amacın eğitimi yaygınlaştırmak olduğunu sanıyorlar... Öyle
olunca da tartışma “kesintili mi yoksa kesintisiz mi olmalı” biçiminde yürüyor.
Dolayısıyla operasyonun ne amaçla ve neden yapıldığı gözden kaçıyor. Yeni
modelin başlıca iki amacı var: Birincisi, sermayenin, özellikle de küçük ve
orta boy sermayenin ucuz emek ihtiyacını karşılamak, bu amaçla da çocuk emeği
sömürüsünü derinleştirmek; ikincisi, eğitimdeki özelleştirme sürecini
hızlandırmak. Bir taraftan sermayenin ihtiyacı olan ucuz işgücü meslek
okullarında üretilirken, diğer taraftan da eğitimin tüm aşamalarını
özelleştirmek. Lâkin kesintili mi, kesintisiz mi? tartışmasının tarafları
eğitimin muhtevasını hiç gündeme getirmiyorlar... Dolayısıyla tartışma sorunun
esasını angaje etmiyor. Türkiye’de ilkokuldan üniversiteye, eğitim ve okul
sistemi oldum olası “düşük yoğunluklu” militer bir yapı arzediyor. Bunlara
yarı-askerî kurumlar demek mümkündür. Eğitim sisteminin birinci başat niteliği
budur. İkincisi, eğitim baştan sona bağnaz bir resmi ideolojiyi [devlet
yalanlarını] genç nesillerin kafasına enjekte etmek üzere kurgulanmıştır.
Yarı-militer kurumlar olan okullarda çocukların bilinci resmi ideoloji
enjeksiyonuyla daha baştan köreltiliyor. Böyle bir yapıdan özgür bireylerin
çıkması mümkün müdür? İşte Türkiye’deki eğitim sisteminin asıl misyonu ve
varlık nedeni budur ve sistem tam bir etkinlikle toplumsal bilinci köreltmeyi,
toplumu köleleştirmeyi başarıyor. Dolayısıyla egemen sınıflar bakımından eğitim
sistemi son derecede başarılıdır. Velhasıl, Türkiye’nin “modern” okul ve eğitim
sistemi böyle bir amaca hizmet ediyor.
Fakat eğitilenlerin bilincini köleleştirmek,
körleştirmek, köreltmek, genç nesilleri ufuksuzlaştırmak, bilinci
köreltilmiş/köleleştirilmiş eğiticileri varsayar... Dolayısıyla eğitim kadrosu
da son derece başarılıdır. Tam da gerekeni yapıyorlar, özgür düşüncenin
yeşermesini, filizlenmesini daha baştan engellemeyi başarıyorlar. Civcivi
yumurtadayken eziyorlar... Yarı-askerî kurumların eğiticileri, öğretmenleri,
tek tip bağnaz egemen/resmi ideolojiyi büyük bir başarıyla kafalara sokmayı
başarıyorlar. İşte Türkiye’nin kolay yönetilen bir ülke oluşunun,
demokratikleşme zaafının gerisindeki başlıca nedenlerden biri budur. Genç
nesiller özgür düşüncenin ve özgürlük bilincinin gelişmesini önleyen bir eğitim
sürecinden geçiyorlar...
Son eğitim reformu yangından mal kaçırırcasına oldu
bittiye getirilse de epey zamandır egemenler katında mayalandırılmaktaydı. 1999
yılında yapılan 16. Milli Eğitim Şûrası’nın temel gündem maddesi ‘Meslekî ve
Teknik Eğitim’di. Söz konusu şûrada alınan kararlardan birinde: “ İlköğretimin
bütün sınıflarında meslek alanını tanıtıcı etkinliklere yer verilmelidir”
deniyordu... 2010 yılında yapılan şûradaysa, ilk yılı okul öncesi eğitim olmak
üzere, dörder yıllık üç aşamalı 13 yıllık zorunlu eğitim öneriliyordu. Türkiye
Odalar ve Borsalar Birliği [TOBB] başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu, 2010 genel
kurul açış konuşmasında ne yapılması gerektiğini söylüyordu: Eğitim sistemini
piyasanın [sermaye sınıfının densin] ihtiyaçlarına göre yeniden dizayn etmek...
Hisarcıkloğlu şunları söylüyordu: “Eğitim sistemindeki sorunlara çare
bulmalıyız. Ülkemizin mesleki eğitim altyapısını komple elden geçirmeliyiz.
Kısır tartışmaları bir yana bırakıp, mesleki eğitim sistemimizi piyasanın
taleplerine duyarlı hale getirmeliyiz”. Ve iki yıl sonra, 2012 de
“kısır tartışmalara da pek yer vermeden” eğitim sistemi talebe “duyarlı hale getiriliyor...
Camiyi okula taşımak: AKP’nin son harikası.
TC baştan itibaren iki temele dayandı: Okul ve Cami.
Durum böyleydi ama Laik Türkiye söylemi hiç dillerden düşmedi. Diyanet İşleri
Başkanlığı gibi bir kurum devletin tam da göbeğine yerleşmişken, Milli Eğitim
Bakanlığı içinde “Din Eğitimi Genel Müdürlüğü” diye bir birim varken, vb. bu ne
menem laiktir dendiğinde, cevap hazırdır: Bu Türkiye’ye özgü bir
laikliktir... Yani alaturka laiklik... Ve başta okullu-diplomalı kesimler
olmak üzere insanlar rejimin laik olduğu yalanına inandırıldı. Türkiye’nin laik
olduğuna inanların başında da “en eğitimli” kesimler geliyor... Tabii bu da
şaşırtıcı değil zira okullu olmak demek resmi ideolojinin rahle-i tedrisatından
geçmiş olmak demektir. Ve okulluluk ne kadar uzunsa, resmi ideolojinin
“içselleştirilmesi” de o ölçüde büyük oluyor... Dolayısıyla bilinci en çok
köreltilmiş kesim en eğitimli kesimdir... Bu kesim Türkiye’nin laik olduğuna o
kadar samimiyetle inanır ki, yerli yersiz, Türkiye laiktir laik kalacak... sloganına
sarılırlar... Aslında yalanı üretenlerle ona inanalar aynı kesimlerdir demek
daha doğrudur. Oysa din-devlet ilişkisi özü itibariyle Osmanlı İmparatorluğunda
geçerli olanın miras alınmasıydı. Zaten Osmanlıdaki din-devlet ilişki biçimi de
Bizans’tan kopya edilmişti. “Laik Cumhuriyet” uyduruk resmi ideolojisine
dayanarak yönetemezdi. İdeolojik temelini güçlendirmek için camiye ihtiyacı
vardı ve bu amaçla dini duruma göre manipüle etti ve kullandı. 12 Eylül 1980
sonrasında din, Türk-İslam sentezinin bir gereği olarak zorunlu din
dersiyle eğitim sistemine sokulmuştu. İmam Hatip Okullarının ve Kuran Kurslarının varlığı da, bir bakıma
din Müslümanlara bırakılmayacak kadar önemlidir demeye
geliyordu. AKP hükümeti güya 28 Şubat’ın rövanşını alıyormuş görüntüsü altında
iki şey yapmak istiyor: Birincisi seçmene selam yolluyor; ikincisi, Seçmeli
‘Kur’an-ı Kerim ve Peygamberin Hayatı” dersleriyle camiyi, yani devlet dinini
okula sokuyor... Fakat seçmeli söylemini nüanse etmek gerekir. Bu ikisi
herkesin seçmesi mümkün olmayan dersler. Mesela ateistlerin, Hıristiyanların,
Musevilerin, vb. bu dersleri seçmeleri mümkün değil. Demek ki sadece bir kesim
için seçmeli dersler söz konusu... Seçme işi de tabii öğrencinin değil,
öğretmenin ve okul müdürünün işi olmak kaydıyla... Dolayısıyla seçmeli ders
söylemi sadece işi kılıfına uydurmak için...
Aslında kanunlar sadece yolu açar. Asıl uygulama
yönetmeliklerle, tüzüklerle ve talimatnamelerle gerçekleşir. Bakanlık gerisini
getirecektir. Mesela her okulda bir mescit ve abdest alma mekânları, Hz.
Muhammed köşesi, vb. zamanla kotarılır... Bir sonraki aşama mesela artan okul
ihtiyacını karşılamak için camilerin de “Laik eğitim”e açılması olabilir...
Camiyle okul arasındaki ayrım artık iyice silikleştiğine göre... Aslında tartışmaların bir anlam taşıyabilmesi
için yapılacak şey gayet basit: Devlet dinden elini çeksin. Buna var
mısınız? Aksi halde ikiyüzlülüğün bir âlemi yok. Eğitim sistemi tartışmalarına
katılan “ilmi kendilerinden menkûl zevât,
“birbirinden değerli uzman konuklar” ve “her konunun uzmanlarının”
ağzından hiç böyle bir şey duydunuz mu? Peki bu ne demektir? Eğitim sisteminden
önce rejimin niteliğini tartışmaya cüret etmek demektir...
Kapitalizm geçerliyken “demokratik eğitim” mümkün
değildir.
Demokratik eğitim, her sınıfsal kökenden çocukların
eğitim kurumlarından eşit yararlanmaları anlamındadır. Eğitimin
demokratikleşmesiyse eğitimin özgürlük ve demokrasi ilkeleri temelinde
yürütülmesi demeye gelir. Şimdilerde özelleştirme dalgası pupa yelken yol
alırken, artık “demokratik eğitim” diye bir şey retorik olarak bile gündemde
değildir. Yoksul kesim çocuklarına burs vermek gibi yöntemlerle eğitim
eşitsizliğini gidermek mümkün değildir. Bir küçük köylü çocuğunun veya bir işçi
çocuğunun, bir işportacının veya işsiz çocuğunun, eğitim sistemi karşısındaki
konumu, bir büyük kapitalist patronun, yüksek yargı üyesinin, baro başkanının,
profesörün, müsteşarın, siyasi parti başkanının, ünlü bir şarkıcının veya
sinema oyuncusunun, vb. çocuğuna göre son derecede dezavantajlıdır. Elit
sınıfın çocukları elit okullarında eğitim görürler ve o kadarı sistemin
ihtiyacını az-çok karşılar. Emekçi sınıftan da elit okullarına veya “iyi
üniversitelere” tırmananlar olsa da bunlar istisnadır. Zaten şimdilerde
eğitimin paralılaşması-özelleştirilmesiyle o dar yol da kapanmaktadır. Osmanlı
döneminde “reaya oğlu reaya olur” denirdi. Şimdilerde artık işçi/emekçi oğlu
işçi/emekçi olur denecektir ama bir iş bulabilme ihtimali de zorlaşmak
kaydıyla... Dolayısıyla artık geçerli slogan: Parası olan/ parayı veren eğitim
hizmetini satın alır şeklindedir. Oysa eğitimin bir hak ve kamu tarafından
sunulması gereken bir hizmet olması gerekir... Eğitimin bir kâr aracına
dönüştürülmesi demek bu hakkın yok sayılması demektir... Neden sevgili
“uzmanlarınız” bu sorunu tartışma zahmetine katlanmıyor? Eğer eğitim hizmetleri
özelleştiriliyorsa, sağlık hizmetleri özelleştiriliyorsa, belediye hizmetleri
özelleştiriliyorsa, velhasıl akla gelen her şey özelleştiriliyorsa, parayla
alınır-satılır birer metaya dönüştürülüyorsa, o zaman insanlar neden vergi
veriyorlar? Vergiler ne için denmeyecek midir? Bir soru daha: Bu ülkede vergiyi
kim veriyor ve/veya ne kadarını kim veriyor? Söz konusu olan vergi mi yoksa
haraç mı? İki- üç yüzyıl kadar önce Batı Avrupa’da bir slogan şöyleydi: Temsil
yoksa vergi de yok... Bu gün de şöyle bir slogan gerekmiyor mu: Kamu
hizmeti/sosyal hizmet yoksa vergi de yok... Elbet bir gün asıl sorunlar da
tartışma gündemine gelecektir, mesela mülkiyet sorunu gibi...
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)