"Devlet, siyasî
iktidar mafyalaşınca, normal yöntemlerle
ekonomik incelemeler imkânsız olur."
Korkut Boratav'la söyleşi
Fikret Başkaya
1. Fikret Başkaya: 1979'da Amerikan Merkez Bankası ( FED) faiz
oranlarını yükseltti. Faiz operasyonu Üçüncü Dünya ülkelerinde deprem etkisi
yaptı ve borç krizi patlak verdi. " Borç Krizi Üzerine Bir Deneme"
adlı kitabı o vesileyle yazmıştım. Faizlerin yükseltilmesi, sadece borçlu
yoksul ülkelerin yağma ve talanını derinleştirmekle ve Batı bankalarının
kasalarını doldurmakla da kalmadı, borç krizi bahane edilerek söz konusu
ülkelere neoliberal "istikrar" ve " yapısal uyum programlarını"
dayatmanın da vesilesi yapıldı. Aslında "istikrar" ve "yapısal
uyum" denilen, Üçüncü Dünya ülkelerinin emekçi sınıfları için tam bir
yıkım demeye geliyordu. Bir çok ülkede IMF ayaklanmaları oldu ve yüzlerce
emekçi hayatını kaybetti... 1980 sonrası tarihte eşine az rastlanır bir sömürü,
yağma ve talan demekti.
Şimdilerde FED bir defa daha faiz
oranlarını yükseltmeye hazırlanıyor. Bu operasyonun "bizim tarafta",
yeryüzünün lânetlileri cephesinde 1979 sonrası duruma benzer sonuçlar ortaya
çıkarma ihtimali var mı? Manzarayı nasıl görüyorsun? Bir de BRICS tarafından
kurulan Yeni Kalkınma Bankası (YKB) doların saltanatını sarsa bilir mi? Nitekim
BRICS'in üç bileşeni olan Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika, IMF ve Dünya
Bankasına yüksek düzeyde bağımlılar. Bu durumda 'çok dövizli' sisteme geçiş ne
kadar mümkün? Nitekim Michel Chossudovsky'nin son makalelerinden birinin
başlığı: "BRICS and the Fiction of "De-Dolarization" idi... Bu
durumda doların sultasından kurtulmak ne kadar mümkün?
Korkut Boratav: FED’in 1979 kararının Üçüncü Dünya’daki borç krizine yol açan sonuçlarının
bir benzerinin 2015 sonrasında da tekrarlanma olasılığı var. Ancak, bir-iki önemli fark söz konusu.
Birincisi, 1979 sonrasında faizlerin artış marjı, bugünküne göre çok daha yüksekti.
FED’in politika faizi iki yılda 10 puan arttı ve %20’ye tırmandı. Dolayısıyla
borç krizi dış kredilerin faiz yükünde dramatik artış nedeniyle başladı. Bugün yüzde 1’in altındaki FED faiz
oranındaki artış 1, en çok 2 puan civarında bekleniyor. Yansımasının, çok düşük
faizlerle borçlanıp Üçüncü Dünya’daki kâğıttan varlıklara sıcak para yatırmış olan
spekülatörlerin, ABD hazine bonolarına
dönmesi sonunda gerçekleşeceği düşünülüyor.
Hızlı sermaye kaçışları, çevre ekonomilerinde finansal ve ekonomik
bunalımları tetikleyebilecek.
İkinci bir fark, FED’in
parasal daralmaya geçişinin, Avrupa Merkez Bankası’nın (AMB’nin) parasal
genişlemeye karar vermesi ile birlikte gerçekleşmesi ile ilgilidir. İkinci etkinin, FED etkisini tamamen değilse
bile belli ölçülerde telafi etmesi mükündür.
Ancak, temel sorun, senin de
vurguladığın gibi, dolar sultasına dayanan finans kapital hegemonyasından
doğuyor. Ulus devletler, Çin ve
Hindistan’ın kısmen başarabildiği gibi, spekülatif para giriş-çıkışlarını
frenleyebilirler. Ancak, dolar uluslararası rezerv para oldukça, bu para ile
borçlanıyorlar ve sadece faizlerden değil, bugünlerde olduğu gibi doların
değerlenmesinden de fazlasıyla
etkileniyorlar. Avro’nun ikinci bir rezerv para rolü sınırlı kaldı; esasen aynı
dünyanın parasıdır; aynı işlevi görecektir.
Dolar sultasına karşı bir alternatif
Çin parası renminbi’nin (RMB’nin) artan önemi olabilir. 4000 milyar (4 trilyon) dolara yaklaşan rezerv
sahibi olan Çin (en azından şimdilik) geleneksel emperyalist motivasyonları
göstermiyor. BRICS bankası dışında Dünya
Bankası ve Asya Kalkınma Bankası’na alternatif olan AIIB (Asya Enfrastrüktür
Yatırım Bankası) kuruluşunu gerçekleştirmek üzere. İkili anlaşmalarla RMB uluslararası ödemelerde yaygınlaşıyor.
Ancak, henüz, dolar üzerine dayalı bir finans sistemini ikame edecek güce
ulaşmanın çok uzağında. Bu nedenle finans kapitalin ve doların hegemonyasını,
olsa olsa, bir miktar ulus devletler düzleminde; daha da önemlisi çevre
ekonomileri arasındaki işbirlikleri içinde
frenleme çabaları gerçekçidir.
Yukarıda değindiğim Çin öncülüğündeki çabalara ek olarak Latin
Amerika’da bu doğrultuda işbirlikleri var.
F.B: Türkiye ekonomisinin mevcut
durumunu nasıl görüyorsun? 2001 Krizinin tekrarını ya da ona benzer bir kriz
öngörüyor musun?
