MEB Lise Felsefe Kitabında Kadim Yanlış

MEB Lise Felsefe Kitabında Kadim Yanlış

Yılmaz Ceditli*

 Bir felsefe öğretmeni olarak MEB’in hazırlattığı ders kitabını okuyunca, birçok eksiklik bir yana, iki önemli yanlış dikkatimi çekti.

Eksiklik sorunu, nereden, nereye, neden,nasıl ve niçin baktığınıza, ne aradığınıza bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bundan dolayı şimdilik üzerinde durmuyorum. Ancak yanlışlar önemli. Şimdi bunları sırasıyla aktarıyorum.

İlk Yanlış

2018-2019 eğitim-öğretim yılı lise 10. sınıflar için hazırlanmış ve 1.128.391 adet basılmış olan felsefe dersi kitabı, dinlerin asırlar boyunca kutsal metinleri aracılığıyla aktarmasının da etkisiyle, nesilden nesile yinelendikçe iyice yerleşmiş ve üzerine düşünme ve sorgulama gereği bile hissedilmeyen kadim bir yanlışı tekrarlıyor : Güneş, her gün doğar ve batar1.

Yukarıdaki önermeyi okuyanların büyük bir bölümü, belki de “Ne var ki bunda. Elbette Güneş, her gün doğar ve batar” diyecektir, kendisinden önce gelmiş geçmiş ve hala yaşayan milyarlarca insan gibi. Ben de öyle düşünüyor ve söylüyordum. Ancak işin aslı ve hakikati hiç de öyle değilmiş.

Öyle değilmiş, diyorum. Çünkü hakkını teslim edeyim. Bunu kendisi de bir felsefe öğretmeni olan ve basına yansıdığı kadarıyla bugüne dek yazdıklarından dolayı birçok soruşturmaya uğrayan ve sürgün edilen Atalay Girgin’in “Aşk Mavidir Öğretmenim” adlı romanını okuyunca fark ettim ve öğrendim. 

Ortaöğretim 10. Sınıflar için hazırlanan Lise Felsefe kitabı “Güneş her gün doğar ve batar, yargısı gerçeklikle uyuştuğu için doğrudur” derken, Atalay Girgin roman kahramanlarından biri aracılığıyla “Güneş ne doğar ne de batar.”2 diyor ve ekliyor: Dünya döner. Hem kendi yörüngesinde hem de Güneş’in çevresinde.

Peki; Lise Felsefe kitabında tekrarlanan bu kadim yanlışın kaynağı nedir? Felsefe öğretmeni Atalay Girgin’in romanında buna ilişkin de açıklamalar var (İlgilisi romana başvurup daha fazlasını da bulabilir. Her lise öğrencisinin ve öğretmeninin okuması gerektiğini düşünsem de bu bir kitap tanıtım/değerlendirme yazısı ya da makale olmadığı için daha fazla alıntıyla konuyu uzatmak istemiyorum). Ancak bunlara girmeden bilim tarihini referans alarak sorunu kısaca belirtmek gerekirse, bunun nedeni Dünya merkezli evren anlayışıdır. Dünyanın evrenin merkezinde, hareketsiz ve bir tepsi gibi düz olduğu anlayışı ve inancıdır ki bu, dinlerin kutsal metinleri, bunların tefsirleri ve onları tartışılmaz mutlak doğru kabul edenler ne derse desin, bilim tarafından çoktan yanlışlanmış kadim bir bilgidir. Yanlışlıkla kaim bu kadim kozmoloji anlayışına göre, Güneş, Dünyanın doğusundan doğar, batısından da batar. İşte Lise Felsefe kitabı bu kadim yanlışı, hala gerçekliğe uygun doğru bilgi olarak aktarıyor.

İkinci Yanlış

Lise Felsefe kitabında “Gerçeklik ve Doğruluk” başlığı altında yer alan bir diğer yanlış bilgi ise matematiksel temel önermelerin gerçekliğine ilişkindir. Gerçeklik, gerçek varlığın andan ana, mekandan mekana değişiminin ifadesi olan bir özelliktir. Yani gerçek varlığa ilişkindir.

10. sınıflar için hazırlanan Lise Felsefe kitabı ise şunu söylüyor: Matematiksel temel önermeler soyut gerçekliğe örnek gösterilebilir3. Oysa her önerme bir soyutlama ürünüdür. Ve yalnızca (özellikle iki değerli mantık açısından) aktardığı bilginin doğruluğu ya da yanlışlığından söz edilebilir. Önermenin gerçekliğinden değil. Hele hele soyut gerçekliğinden hiç değil.

Özellikle de kitabın örnek olarak seçtiği matematik konu alındığında gerçekliğin yanından bile geçilemez. Çünkü matematiğin kendisine konu edindiği alanın, kullandığı sembollerin, kurduğu önermelerin gerçekliği yoktur. Onlar salt düşsel, düşünsel kabullere dayanır. Andan ana, mekandan mekana değişmez. Onlarla kurulan önermelerin, denklemlerin, yapılan çıkarımların ise yanlızca biçimsel doğruluğu ya da yanlışlığı söz konusudur. Bundan dolayıdır ki Matematik ve Mantık, formel bilimler ya da ideal bilimler başlığı altında sınıflanır.

Kaldı ki kitabın “Tartışalım” başlığı altında yer verdiği, Ahmet Arslan’ın “Felsefeye Giriş” adlı çalışmasından aktarılan kısa okuma parçası bile, birazcık üzerine düşünüldüğünde yukarıda eleştiri konusu yaptığımız bilgileri nakzetmeye yeter.Bu düzeltilmeye muhtaç bir bilgidir.

Sözün özü : Hem MEB yetkilileri hem de kitabı yazan komisyon üyeleri, eğer, hala Dünyanın evrenin merkezinde, bir tepsi gibi düz ve hareketsiz olduğunu düşünmüyor ve buna inanmıyorlarsa, kısa bir açıklamayla da olsa bu kadim ve vahim yanlışı düzeltmelidirler. İkinci yanlışı ise herhangi bir açıklama yapılsa da yapılmasa da felsefe öğretmenleri sınıfta düzeltirler zaten...

NOT: Yukarıda yer alan "Lise Felsefe Kitabında Kadim Yanlış" başlıklı kısa yazısını benimle paylaşma nezaketinde bulunan Sayın Yılmaz Ceditli'ye teşekkür ederim. Bu yazının başlığına yalnızca "MEB" sözünü ekledim.

Yukarıdaki yazıyı okuyanlar için öneri : Gerçek ve Doğru

---

* Felsefe Öğretmeni

1  Ortaöğretim Lise Felsefe 10, sf. 47.

2 Aşk Mavidir Öğretmenim, sf. 117, 140 ve 141.

3 Ortaöğretim Lise Felsefe 10, sf, 47.